Култивација на канабис и производство на екстракти од коноп во Македонија

Медицинскиот канабис е растечка индустрија на глобално ниво и Македонија е единствената земја во регионот која го легализираше производството на канабис и производството на екстракти од коноп за медицински цели

Одгледувањето канабис за медицински цели брзо се шири и пазарот за канабис експоненцијално расте, па се очекува да се зголеми трипати во обем во наредните три години. Добивајќи барања од инвеститори од дијаспората заинтересирани за инвестирање во овој сектор во Македонија, бидејќи е единствената земја во регионот која го легализираше одгледувањето на канабис и производството на екстракти од коноп за медицински цели - го презедовме ова истражување и податоци со информации за македонската индустрија за канабис, односно одгледување канабис и производство на производи од коноп подготвено од страна на Macedonia2025, објавено пред еден месец.

Во кратки црти најпрво е претставена Светската листа на легализација на канабисот, а потоа се даваат факти за канабисот во Македонија. Потоа следат воведувањето на македонските компании во секторот за канабис и резиме на процедурите за добивање дозвола за одгледување канабис од страна на Министерството за здравство (МЗ) и Дозвола за производство на екстракти од коноп. Документот завршува со презентирање на законските одредби за одгледување на канабис во Македонија.

Светска листа на легализацијата на канабисот/марихуаната

• Аргентина - Статус: ЦБД е легализирано/Делумно медицински легализирана/Декриминализирана; 
• Австралија - Статус: Медицински легализирана/Делумно декриминализирана;
• Канада - Статус: Медицински легализирана/Целосна федерална легализација во очекување;
• Чиле - Статус: Медицински легализирана;
• Колумбија - Статус: Медицински легализирана/декриминализирана;
• Хрватска - Статус: Медицински легализирана;
• Чешка Република - Статус: легализирана медицински;
• Германија - Статус: Медицински легализирана/декриминализирана:
• Индија - Статус: федерално нелегално, но легално во некои држави;
• Израел - Статус: легализирана медицински;
• Италија - Статус: Медицински легализирана;
• Јамајка - Статус: делумно медицински легализирана/декриминализирана;
• Македонија - Статус: Медицински легализирана;
• Мексико - Статус: Медицински легализирана/декриминализирана;
• Филипини - Статус: Медицински легализирана;
• Полска - Статус: Делумно медицински легализирана;
• Турција - Статус: Медицински легализирана;
• САД - Статус: медицинската употреба е легална во 31 држава и во округот Колумбија;
• Уругвај - Статус: легализирана.

Канабисот во Македонија - Факти

Марихуаната во Македонија се одгледува на 140 илјади квадратни метри површина. Од шесте компании кои имаат дозволи од МЗ за одгледување канабис, само една произведува масло од канабис (NYSK Holding). Светската продажба на медицински канабис е над 7 билиони долари, а се проценува дека пазарот ќе се зголеми за три пати во наредните три години. BIRN се обиде да добие копии од одобренијата за одгледување на канабис за медицински цели (преку барања за информации од јавен карактер), но добиле нецелосни одговори или воопшто не добиле никакви одговори. Премиерот Зоран Заев повика: „...сите инвеститори кои имаат ресурси да инвестираат во оваа индустрија, бидејќи тоа е профитабилно“. Тој изјави дека земјата очекува многу нови отворени позиции и 100 милиони евра приход во странска валута.

Постоечки компании кои легално одгледуваат канабис во Македонија

Компаниите кои во моментов работат во индустријата за канабис во Македонија се:

1. Реплек Фарм ДООЕЛ, Скопје (мај, 2016); Прв производител на масло од канабис во Македонија со 400.000 евра инвестиции;
2. NYSK Holding, Скопје (декември, 2016); NYSK има засадено канабис на 1.000 квадратни метри, каде растенијата се одгледуваат во затворени простории. Единствената компанија со капацитет за екстракција на масло од канабис и веќе произведува масло за готов производ на големо. Целата инвестиција, според проценките на Кешковски, се очекува да изнесува околу 5,5 милиони американски долари;
3. МАМ, Свети Николе (април, 2017); МАМ има засадено канабис на 20.000 квадратни метри во оранжериите. Вкупната инвестиција се очекува да надмине 10 милиони евра, а во моментов има 30 вработени од Свети Николе. Трајче Заев, сопственик на МАМ, рече дека се во тек преговорите со странските инвеститори за отворање капацитет за екстракција на масло;
4. Оаза Алкалоиди, Штип (август, 2017); Сопственик: Славе Ивановски;
5. Каба Хербал, Скопје (август, 2017);
6. 5 Letters, Ресен (септември, 2017); 5.200 квадратни метри објекти за одгледување канабис во затворени простории;
7. Мedical 420, Битола (декември, 2017);
8. Фарма Медика канабис, Валандово (мај, 2018); Ко-основачи: Катерина Бојовиќ Заева и Бобан Заев. Бобан Заев има големи планови за инвестиција, која наводно ќе отвори 500 нови позиции;
9. F&М, Врапчиште, Гостивар (јули, 2018).

Процедури за добивање лиценца

Постапка за добивање дозвола за одгледување на канабис: Правното лице заинтересирано за одгледување на канабис подготвува елаборат и го доставува до МЗ. МЗ потоа формира Специјална комисија (комисија) составена од претставници од МЗ, Министерството за земјоделство, шумарство и водостопанство (МЗШВ) и Агенцијата за лекови и медицински средства (МАЛМЕД). Во рок од 7 до 10 дена по приемот на елаборатот, Комисијата врши теренска инспекција и изготвува Извештај за мислење (позитивен или негативен) кој потоа се доставува до Владата на Република Македонија. Доколку Извештајот за мислење е позитивен, Владата издава согласност и го доставува до МЗ. МЗ потоа дава дозвола за одгледување на канабис. Пред започнување со одгледување канабис, правното лице поднесува барање за сеење/садење на канабис до МЗШВ, кое дава дозвола за сеење/садење (во зависност од тоа дали семето се сее или садниците се садат).

Постапка за добивање дозвола за производство на екстракти од коноп

Од друга страна, постапката за добивање дозвола за производство на екстракти од коноп е многу поедноставна: Правното лице доставува Барање за дозвола со придружни документи до МАЛМЕД, која донесува одлука по разгледување на Барањето. Придружните документи за добивање на дозволата се следниве:

• Листа на фармацевтски дозирани форми кои ќе бидат произведени;
• Технички-технолошки елаборат - Широка Мапа на датотеки;
• Документи (како додипломски студии по фармакологија, испити за фармацевтски компетенции, договор за работа итн.) За вработените одговорни за производство, контрола на квалитетот и етикетирање на екстрактите од коноп за трговија;
• Доказ за евиденција на правното лице во Централниот регистар на Република Македонија;
• Дозвола за користење на објект во кој ќе се врши производство на екстракти од коноп;
• Листа на имоти како доказ за сопственост на објектот или договор за закуп на објектот;
• Доказ за платен административен данок и други трошоци поврзани со добивање на дозвола за производство на екстракти од коноп согласно со подзаконските акти за лекови.

Трошоците поврзани со постапката за добивање дозвола за производство на екстракти од коноп се 1.000 евра. Крајниот рок за доделување дозвола за производство на производи од екстракти од коноп е 90 дена. Понатаму, во зависност од видот на производството на екстракти од коноп, производителот треба да ги има следниве простории:

• Магацин за прием и складирање на суровини, со исполнети барања за карантин додека се спроведува контрола на квалитет;
• Магацин за прием и складирање на материјали за пакување, со исполнети барања за карантин додека се спроведува контрола на квалитетот;
• Простор за производство и пакување;
• Простор за привремено складирање на полупроизводи;
• Простор за контрола на суровини и материјали за пакување;
• Контролна лабораторија;
• Магацин за складирање на производи под декларирани барања за чување, со исполнети барања за карантин додека се спроведува контрола на квалитетот;
• Посебен склад; 
• Обезбеден магацин за складирање на: Суровини категоризирани во групата на опиумски лекови, психотропни супстанции и прекурсори на опиумски лекови; Лекови кои содржат опиумски лекови и психотропни супстанции; Опасни хемикалии; Суровини и производи кои не се одобрени во постапката за контрола на квалитетот;
• Превозен објект;
• Канцеларија;
• Гардероба;
• Санитарен објект.

Правни работи за одгледување на канабис - Критериуми за подобност

Во делот „Одгледување на коноп наменет за производство на опојни дроги“ од Законот за контрола на опиумски лекови и психотропни супстанции, се предвидува да се одгледува канабис за медицински и/или за научни цели. Одгледувањето на канабис е дозволено само за правни лица кои поседуваат дозвола за одгледување на канабис издадена од МЗ, по претходна согласност од Владата.

Потребни услови - Правното лице е должно:

• Да поседува соодветен простор, површини или земјиште за одгледување, сушење и складирање на канабисот, соодветно опремени со производството; односно капацитет за преработка на правното лице за одгледување канабис;
• Просторот треба да биде заштитен од атмосферските влијанија и да биде затворен со ограда од најмалку 4 метри, со ринов елемент пред оградата во три реда кофи и бодликава жица над оградата;
• Да има 24-часовен видео надзор над целиот простор;
• Да има 24-часовно присуство на физичка безбедност;
• Да има најмалку четири вработени од кои најмалку едно лице е дипломиран фармацевт со најмалку три години работно искуство во областа на фармацијата и најмалку едно лице кое е дипломиран агроном - земјоделска програма со најмалку три години работно искуство во оваа област.

Постапка за добивање дозвола за сеење канабис

Правното лице кое има одобрение за одгледување канабис издадено од МЗ, пред почетокот на садењето е должно да поднесе барање до МЗШВ за добивање на дозвола за сеење на канабис. Барањето се дополнува со дозвола за одгледување на канабис издадена од МЗ (заверена фотокопија од нотар); документ за сертифициран семенски материјал; елаборат/план за одгледување на коноп кој содржи информации за тоа како ќе се одгледува растението, количина (број на семиња, садници, стебла, влажна и сува тежина).

Дозволата за сеење на канабис ја издава МЗШВ во рок од 15 дена од денот на приемот на комплетното барање. Правното лице, по добивањето на Дозволата за сеење коноп од МЗШВ, е должно да го извести МЗ, МЗШВ, МАЛМЕД и Комисијата пред почетокот на сеидбата/садењето на семето од коноп. Законското решение предвидува дека за време на периодот од сеидбата/садењето до жетвата на конопот, Комисијата ќе спроведе инспекција најмалку два пати над одгледувањето на канабисот.

Евиденција за одгледување, собирање и сушење коноп

Одгледувачот на канабис е должен да води евиденција за култивираниот канабис (сеење, производство на садници, пресадување и број на стебла). Тој исто така е должен да ги регистрира и да ги пријави сите промени и отстапувања во одгледувањето на канабис, кои претходно биле планирани во елаборатот, до МЗ и МЗШВ. Култиваторот на канабис е обврзан, пред да започне со жетвата, да го извести МЗ за денот на започнувањето на бербата на конопот. По завршувањето на жетвата на коноп, проверката на собраните билки ја врши Комисијата со цел да се утврди бројот на собрани стебла и влажната маса. Формата, содржината и начинот на водење евиденција за сите фази на одгледувањето на канабис ги пропишува МЗ.

„По жетвата, собраната билка/конопот се суши во специјално наменски уреден простор, со големина зависно од количината на култивираниот коноп, лоциран на истото место каде што се одгледува конопот. Култиваторот на канабис мора да има сушено растение/коноп пакувано во картонска кутија и запечатено со сигурносен печат. Понатаму, картонска кутија со сушеното растение/коноп која е задолжително означена со следните податоци: име и седиште на правното лице (култиватор/производител), година на производство, име на суровина, нето и бруто сува маса, образец (лист, цвет, растение, цело, сецкано) и датум на пакување. Одгледувачот на канабис доставува извештај до МЗШВ и МАЛМЕД за завршен процес на одгледување и вкупната сурова маса што е добиена“ - е дефинирано во член 29 на соодветното законско решение.

Правни ограничувања

Во соодветната легислатива е предвидено дека канабисот кој се одгледува во Република Македонија може да се обработи само во Република Македонија, исклучиво од правно лице кое има дозвола за производство на екстракти од коноп. Преносот на коноп на преработувачката локација го врши производителот на коноп придружен од претставници на Министерството за внатрешни работи, на сметка на производителот.

Извоз-увоз

Дозвола од МАЛМЕД мора да се добие пред увозот на семе и саден материјал. Според последните измени на соодветното законодавство, правното лице е должно да обезбеди само доказ за потекло на семето/садниот материјал што треба да се увезува; сертификат за квалитет на семето/садниот материјал не е задолжителен. Македонските компании во индустријата за канабис користат и семе и саден материјал во нивните процеси на одгледување. Реплек Фарм, на пример, увезува среден производ - сушен канабис од кој произведува екстракти.

Според постоечката легислатива, дозволен е само извоз на финални производи (екстракти, гранули, масло и слично). Компаниите кои го одгледуваат канабисот во Македонија не им е дозволено да ја извезуваат билката и затоа го замрзнуваат цвеќето (свежо или сушено). Се препорачува идната компанија да најде сместување за своите постројки или да изгради објект за екстракција пред да започне одгледувањето на канабисот. Понатаму, финалните производи може да се класифицираат, а со тоа и да се извезат, како два вида, во зависност од содржината на THC што е присутна во производот:

1. Храна - под 0,001% THC; Гранична линија на производ - помеѓу 0.001% и 0.2% THC (исто така производи од канабис кои се ниски во THC, но содржат и други канабиноиди, како CBD, спаѓаат во оваа група);
2. Лек - над 0,2% THC; МАЛМЕД е официјално тело кое дава дозвола за извоз на производи и лекови на граничната линија. Извозната давачка изнесува 1.000 денари, без оглед на извозната количина. Во случај на лекови, постапката е посложена и бара поголема контрола и документација.

Автор: Adil Mehmed

Превод: MoniQue Konopova

Извор: Macedonia2025